MIASTO  INOWROCŁAW

 

Inowrocław, tytularna stolica Kujaw Zachodnich, liczy aktualnie ok. 73 tys. mieszkańców. Zajmuje obszar 32 km². Leży na wysokości 90-107 m n.p.m., nad rzeką Noteć, w południowej części województwa kujawsko-pomorskiego. Zalegający 4500-6000 m pod Równiną Inowrocławską wysad solny sprawia, iż bywa ono sugestywnie określanejako „miasto na soli”. Najstarszy zachowany dokument, dotyczący niegdysiejszej osady targowej, pochodzący z 1185 r. wymienia łacińską nazwę miasta Novus Wladislaw. Pierwotne ślady osadnictwa sięgają epoki kamienia. W XIII stuleciu (hipotetycznie w 1237 lub 1238 r.) Inowrocław otrzymał prawa miejskie, nadane przez księcia kujawskiego Kazimierza, później też herb. Postawiono natenczas zamek, mury obronne, kościół i klasztor franciszkanów, nieco później okazały ratusz. Aktu odnowienia praw miejskich dokonał król Polski Kazimierz Jagiellończyk (3 czerwca 1450 r.). Skutkiem pierwszego rozbioru Polski miasto trafiło pod panowanie Królestwa Prus. Po pokoju w Tylży (1807 r.), wcielono je do Księstwa Warszawskiego. Niestety postanowienia Kongresu Wiedeńskiego (1815 r.) przywróciły kujawską stolicę pierwotnemu zaborcy. Podczas blisko półtorawiekowej niewoli, społeczeństwo polskie aktywnie uczestniczyło w rozlicznych powstaniach narodowych: kościuszkowskim, listopadowym, poznańskim (Wiosna Ludów), styczniowym i wielkopolskim. Mimo utraty niepodległości następował wszechstronny rozwój ekonomiczny. W 1867 r. utworzono Spółkę Kujawską, zalążek późniejszego Banku Ludowego. Bogate pokłady soli kamiennej sprawiły, iż w 1875 r. dzięki inicjatywie dra Zygmunta Wilkońskiego, lokalnego działacza społeczno-gospodarczego, powstało uzdrowisko. W pobliskich Mątwach wzniesiono dużą fabrykę sody. Postęp zapewniało też oddanie do użytku linii kolejowej z Inowrocławia do Poznania, Bydgoszczy i Torunia. Chcąc zaspokoić bieżące potrzeby kujawskiego rolnictwa, uruchomiono fabrykę maszyn rolniczych i cukrownię w podmiejskiej wsi Mątwy. Nowoczesną infrastrukturę komunalną zapewniały: gazownia miejska (1902 r.), wodociągi (1904 r.), elektrownia (1908 r.) oraz linia tramwajowa (1912 r.). Znaczną aktywność przejawiały różne organizacje społeczne, głównie: zawodowe, młodzieżowe, sportowe, kulturalno-oświatowe. Niektóre z nich działały na zasadach konspiracyjnych. Zwycięskie powstanie wielkopolskie zapewniło Inowrocławiowi upragniony powrót do Macierzy (6 stycznia 1919 r.). XX-lecie międzywojenne cechował m.in. dalszy rozwój uzdrowiska oraz sieci szkolnictwa ogólnego i zawodowego. Wszystkie niemal szkoły zostały spolszczone (Szkoła Rolnicza, Miejska Szkoła Handlowo-Przemysłowa, Seminarium Nauczycielskie Żeńskie, gimnazjum męskie, szkoły wydziałowe), powstało Prywatne Gimnazjum Żeńskie im. M. Konopnickiej. Podczas okupacji niemieckiej miasto wcielono do tzw. Kraju Warty. Sąd Specjalny, Obóz Przejściowy, Więzienie Policyjne łącznie z rozbudowanym aparatem przemocy były instrumentami eksterminacyjnych i jednocześnie rabunkowych poczynań tutejszych władz. Obrazu bezprawia dopełniały akty wandalizmu wobec polskich pamiątek narodowych i w ogóle polskiego mienia. Ludność przeciwstawiała się terrorowi poprzez organizowanie podziemnych formacji ruchu oporu, zwłaszcza powiązanych z Armią Krajową (Szare Szeregi, Narodowa Organizacja Wojskowa, Polska Armia Powstańcza czy Wojskowa Służbę Kobiet). Zakończenie II wojny światowej otworzyło diametralnie nowy rozdział w najnowszej historii miasta, które bardziej niż dotychczas zaczęło kumulować funkcje ośrodka przemysłowego z uzdrowiskowym. Utworzono od podstaw szereg nowych podmiotów, jak: zakłady odzieżowe, spożywcze, transportowe, budowlane i komunalne, sanatoria branżowe, spółdzielnie rzemieślnicze, uruchomiono miejską komunikację tramwajową i autobusową, nowe szkoły (podstawowe, ogólnokształcące i zawodowe), placówki lecznictwa publicznego (szpital, przychodnie), media (w tym  elektroniczne), obiekty sportowe, kluby środowiskowe i biblioteki. Zrealizowano szereg cennych przedsięwzięć gospodarczych i kulturalnych. Dumą mieszkańców jest otwarta w 2001 r. tężnia solankowa, jedna z czterech w kraju. Od 1998 r. Inowrocławiowi przywrócono funkcję stolicy powiatu, utraconą po reformie administracyjnej kraju w 1975 r. Przez miasto prowadzą kwalifikowane szlaki turystyczne (piesze) m.in.: Jana Kasprowicza, gen. Władysława Sikorskiego, Stanisława Przybyszewskiego, Powstania Wielkopolskiego, Piastowski (odcinek). Do najciekawszych zabytków zalicza się: romańska Bazylika Mniejsza im. Najświętszej Maryi Panny, gotycki kościół farny p.w. św. Mikołaja, neobizantyjski kościół garnizonowy p.w. św. Barbary i św. Maurycego, neoromański kościół p.w. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, fragmenty gotyckich murów obronnych. Warto też zwiedzić: Muzeum im. Jana Kasprowicza, Ekspozycję Archeologiczną Askaukalis– Inowrocław, Instytut Prymasa Józefa Glempa, stałą Wystawę Solnictwa oraz Park Solankowy. Inowrocław to średniej wielkości miasto przyjazne gościom i otwarte dla każdego.

 

Autor: Grzegorz Roczek